Narzędzie przeznaczone jest do pomiaru nasilenia stresu rodzicielskiego u rodziców nastolatków. Stres rodzicielski rozumiany jest tu jako zbiór procesów prowadzących do awersyjnych reakcji psychologicznych i fizjologicznych, wynikających z próby dostosowania się do wymagań, jakie stawia rodzicielstwo. Inwentarz skupia się na trzech głównych jego źródłach: związanych z cechami nastoletniego dziecka, związanych z cechami rodzica oraz cechami relacji między nimi. Pozwala też na pomiar czynników sytuacyjnych/demograficznych spoza relacji rodzic-dziecko, które mogą wpływać na nasilenie stresu rodzica.
SIPA składa się ze 112 pozycji, z których 90 wchodzi w skład trzech skal głównych – skali Nastolatek, skali Rodzic i skali Relacja między rodzicem a nastoletnim dzieckiem.
Skala Nastolatek obejmuje podskale:
- Zmienność nastrojów / Labilność emocjonalna (LAB) – mierzy jak rodzic postrzega zmienność nastroju swojego dziecka. Pozycje odnoszą się także do posiadanych przez rodzica zasobów energetycznych, potrzebnych w celu poradzenia sobie z nastrojami i labilnością emocjonalną nastolatka.
- Izolacja społeczna (IZO) – mierzy postrzeganie przez rodzica izolacji społecznej nastolatka, obawy o braki w zakresie kompetencji społecznych u dziecka, o jego rozwój interpersonalny i reagowanie w sytuacjach społecznych.
- Zachowania antyspołeczne (ZA) – mierzy poziom stresu doświadczanego przez rodzica w rezultacie naruszania przez nastolatka reguł zachowań społecznych i popełniania przestępstw
- Brak dążenia do osiągnięć i wytrwałości (BOW) – mierzy, jak rodzic postrzega brak wytrwałości nastolatka w osiąganiu celów: niską motywację w szkole i ogólną niezdolność do kończenia rozpoczętych zadań.
Natomiast skala Rodzic obejmuje następujące podskale:
- Ograniczenia związane z rolą rodzica (OR) – mierzy stopień, w jakim badany postrzega obowiązki rodzica nastolatka jako ograniczające jego inne role oraz na ile w ocenie badanego potrzeby i zachowania nastolatka zmuszają rodzica do poświęcania własnych potrzeb i pragnień.
- Relacja ze współmałżonkiem/partnerem (RP) – mierzy, na ile rodzic doświadcza szacunku, zaufania i współpracy w związku z partnerem w rodzicielstwie.
- Alienacja społeczna (ALI) – mierzy, na ile rodzic czuje się wyalienowany i brakuje mu wsparcia społecznego i pomocy w wypełnianiu obowiązków rodzicielskich.
- Poczucie braku kompetencji / Poczucie winy (PBK) – mierzy, na ile rodzic doświadcza lęku i zwątpienia w siebie oraz problemów z egzekwowaniem od dziecka spełniania zwyczajnych próśb; wynik w podskali nie odzwierciedla faktycznych kompetencji posiadanych przez rodzica, lecz raczej subiektywne poczucie kompetencji związane z trudnymi emocjami przeżywanymi w związku z rodzicielstwem.
Wyniki w skalach Rodzic i Nastolatek są sumarycznym odzwierciedleniem treści podskal składających się na nie:
- Skala Rodzic mierzy, na ile rodzic jest przytłoczony obowiązkami rodzicielskimi i odczuwa trudności z radzeniem sobie z nimi.
- Skala Nastolatek mierzy poziom doświadczanego przez rodzica stresu związanego ze specyficznymi cechami adolescenta.
- Skala Relacja między rodzicem a nastoletnim dzieckiem mierzy, na ile rodzic ma bliską i wzajemnie wspierającą relację ze swoim dzieckiem; brak takiej relacji stanowi główny czynnik ryzyka dysfunkcyjnego rodzicielstwa.
Skale Nastolatek, Rodzic i Relacja między rodzicem a nastoletnim dzieckiem tworzą łącznie Ogólny wskaźnik stresu rodzicielskiego.
W przypadku pierwszych 90 pozycji osoba badana dokonuje odpowiedzi na pięciostopniowej skali.
Pozostałe 22 pozycje tworzą dodatkową skalę Stresorów Życiowych, pozwalającą na identyfikację źródeł stresu spoza systemu rodzic-dziecko (np. rozwód, rozpoczęcie nowej pracy, śmierć członka najbliższej rodziny, poważny uraz lub problem zdrowotny). W tym przypadku osoba badana dokonuje odpowiedzi TAK lub NIE – w zależności od tego, czy dane wydarzenie miało miejsce w przeciągu 12 miesięcy poprzedzających badanie.
Materiały:
- Komplet (podręcznik oryginalny, podręcznik polski, arkusze pytań (25 egz.), wielowarstwowe arkusze odpowiedzi (25 egz.))
- Podręcznik oryginalny (tłumaczenie)
- Podręcznik polski
- Arkusze pytań SIPA (25 egz.)
- Wielowarstwowe arkusze odpowiedzi SIPA z kluczem i profilem z normami (25 egz.)
Inwentarz SIPA może być wykorzystany do planowania i oceny skuteczności terapii rodzin, a także w programach, których celem jest podwyższenie kompetencji rodzicielskich w celu określenia obszarów sprawiających trudności rodzicowi, w tym w programach prewencyjnych nastawionych na wczesną interwencję – wykazano, że stres rodzicielski ma kluczowe znaczenie w rozwoju dysfunkcjonalnych relacji między rodzicami i adolescentami i jest istotnym czynnikiem ryzyka dla rozwoju zaburzeń zarówno u rodziców, jak i u samych nastolatków.
- SIPA służy do identyfikacji problematycznych obszarów w systemie rodzic-dziecko, a także określeniu, czy oddziaływania terapeutyczne powinny skupić się na dziecku, czy na rodzicu, czy też na ich relacji.
- Ponieważ wysoki poziom stresu rodzicielskiego związany jest z przedwczesną rezygnacją rodzica z terapii dziecka czy niestosowania się do zaleceń lekarzy, SIPA może pomóc takim sytuacjom zapobiec poprzez interwencję skierowaną na rodzica.
Inwentarz SIPA szczególnie przydatny może być do badania rodziców:
- zgłaszających trudności wychowawcze;
- samotnie wychowujących dziecko lub mających trudności w relacji z partnerem w rodzicielstwie i w nawiązaniu przymierza rodzicielskiego;
- wychowujących dzieci z diagnozami zaburzeń neurorozwojowych, zaburzeń nastroju i z innymi problemami zdrowotnymi w celu oceny nasilenia stresu związanego z wychowaniem dziecka wymagającego szczególnego zaangażowania rodzicielskiego;
- rodziców zastępczych i adopcyjnych w celu określenia rodzaju wsparcia potrzebnego rodzinie i/lub oceny możliwości przyjęcia kolejnego dziecka do rodziny.
Rzetelność
Wysoka zgodność wewnętrzna skal (od 0,88 do 0,94) i podskal (wszystkie wartości osiągają przynajmniej próg 0,80); bardzo wysoka Ogólnego wskaźnika stresu rodzicielskiego (0,97). Zarówno Ogólny wskaźnik stresu rodzicielskiego, jak i wszystkie skale i podskale cechują się również wysoką stabilnością (retest po 4 tygodniach).
Trafność
By zweryfikować trafność skali Nastolatek, mierzącej stres powiązany z aspektami funkcjonowania nastoletniego dziecka, oceniono korelacje z miarami zaburzeń u dzieci (CDI 2™, Conners 3®, SENA). Sprawdzono także związki skali Stresory życiowe w SIPA z ogólną miarą aktualnie doświadczanego stresu PSS-10 i osobowością stresową mierzoną DS14. Wykazano większość oczekiwanych związków dla skal i podskal SIPA, zwłaszcza skali Nastolatek z objawami zaburzeń u dzieci, a ponadto na podstawie badań z udziałem grup klinicznych stwierdzono, że zgodnie z oczekiwaniami nasilenie stresu rodzicielskiego mierzonego SIPA jest wyższe w grupach rodziców dzieci z zaburzeniami (w grupie klinicznej uwzględniono rodziców dzieci z diagnozami zaburzeń nastroju, ADHD i zaburzeń ze spektrum autyzmu).
Normy
Tenowe i centylowe, łączone dla matek i ojców. Próba objęła 542 rodziców nastolatków (w tym 281 matek i 261 ojców), dobranych tak, by równą część grupy stanowili rodzice dziewcząt i chłopców i by rodzice dzieci w różnymi wieku byli w równym stopniu reprezentowani w grupie (dla każdego roku życia dziecka weszła do próby zbliżona liczba rodziców).
Uprawnienia do zakupu i stosowania danego testu zależą od jego kategorii, wyznaczonej zgodnie z kategoryzacją Komisji do Spraw Testów Psychologicznych działającej z ramienia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
SIPA jest narzędziem kategorii B2.
B2 – testy dla psychologów; dla innych specjalistów po ukończonym ogólnym szkoleniu z psychometrii zakończonym egzaminem, a następnie szkolenia z zakresu konkretnego testu (lub grupy podobnych testów)
Wymagane kwalifikacje:
- Ukończone studia magisterskie z psychologii – wymagane przedłożenie kopii dyplomu
LUB
- Ukończone dowolne studia wyższe magisterskie – wymagane przedłożenie kopii dyplomu
- ORAZ posiadanie certyfikatu ukończenia szkolenia i zaliczenia egzaminu z psychometrii wg programu zaakceptowanego przez PTP
- ORAZ ukończone szkolenie z zakresu konkretnego testu (lub grupy podobnych testów) – wymagane przedłożenie certyfikatu ukończenia szkolenia
- ORAZ praca z ludźmi w obszarze zawodowym, który stanowi uzasadnienie dla wyboru i stosowania narzędzia.
